Patiënten met kanker in het buik- of bekkengebied worden meestal behandeld met bestraling of met een combinatie van bestraling en chemotherapie (chemoradiotherapie). Deze behandeling is bewezen effectief bij tal van tumoren. Nadeel van deze behandeling zijn echter de, soms ernstige, bijwerkingen, zoals diarree, misselijkheid en overgeven.
Diarree als bijwerking
Zo’n 20-45% van alle patiënten die chemotherapie krijgt, heeft last van ernstige diarree tijdens de behandeling[1,2]. Deze bijwerking zorgt niet alleen voor een verslechtering van de kwaliteit van leven, maar kan ook leiden tot tijdelijke of volledige stopzetting van de behandeling[3]. Bovendien kunnen de bijwerkingen op maagdarmgebied maanden tot zelfs jaren na het einde van de behandeling voortduren[4].
Daarom wordt er gezocht naar veilige en effectieve methodes om de mate van diarree ten gevolge van chemoradiotherapie te verminderen. Aangenomen wordt dat probiotica een goede optie zijn, vanwege de positieve effecten op de darmmicrobiota, de darmbarrière en de immuunfunctie. Onlangs zijn er twee meta-analyses gepubliceerd over het effect van probiotica op diarree door chemoradiotherapie.
Systematic review en meta-analyse: probiotica bij diarree door chemoradiotherapie
Wang et al. publiceerden een meta-analyse in het European Journal of Clinical Nutrition[5]. De auteurs onderzochten in hoeverre probiotica een rol kan spelen bij het voorkomen van door chemoradiotherapie veroorzaakte diarree bij mensen met kanker in het buik- en bekkengebied.
Er werden twee analyses uitgevoerd:
- Effectiviteit van probiotica. Hiervoor werden 9 RCT’s (N=1265 onderzoeksdeelnemers) geïncludeerd. Zeven ervan betroffen radiotherapie (bestraling) en twee gingen over chemotherapie. Hierin werden probioticagroepen vergeleken met controlgroepen.
- Veiligheid van probiotica bij patiënten met chemoradiotherapie geïnduceerde diarree. Hiervoor werden 11 onderzoeken geïncludeerd (N=1612).
Bij de effectiviteitsanalyse werd gebruiktgemaakt van de verschillende gradaties van diarree volgens de Common Terminology Criteria for Adverse Events (CTC). Deze kent de volgende 5 gradaties:
Grade 1: een milde toename van < 4 keer ontlasting per dag;
Grade 2: een gematigde toename van 4-6 keer ontlasting per dag;
Grade 3: een ernstige toename van ≥ 7 keer ontlasting per dag;
Grade 4: een levensbedreigende toename;
Grade 5: overlijden.
De effectiviteitsanalyse leverde een odds ratio op van OR=0,47 (95% confidence interval 0,28-0,76; p=0,002). Bij een OR van 0-1 is er sprake van een beschermend effect (lager risico), en bij een OR van 1 of hoger is er een verhoogd risico. Hierop concludeerden de onderzoekers dat probiotica over het algemeen een gunstig effect kunnen hebben bij chemoradiotherapie geïnduceerde diarree, met name voor Grade 2 en hoger.
Daarnaast leidde de veiligheidsanalyse tot de conclusie dat probiotica zelden leiden tot neveneffecten.
Probiotica bij diarree door radiotherapie: een meta-analyse
Liu et al. voerden een meta-analyse uit, gepubliceerd in PLOS One[6], om de effectiviteit te evalueren van probiotica ter preventie van diarree door radiotherapie. Hiervoor werden 6 RCT’s geïncludeerd met in totaal 917 deelnemers. Hiervan kregen 490 patiënten profylactisch probiotica en 427 een placebo.
De onderzoekers concludeerden dat het profylactisch toedienen van probiotica leidde tot een significante afname van de mate van diarree in vergelijking tot de controlegroep. Er werd een risk ratio berekend van RR=0,55 (95% confidence interval 0,34-0,88). Een RR van < 1 betekent een verlaging van het risico, terwijl een RR van, bijvoorbeeld, 4,5 betekent dat het risico 4,5 keer hoger ligt.
Conclusie: probiotica kunnen mogelijk chemoradiotherapie geïnduceerde diarree voorkomen
Beide studies geven aan dat probiotica mogelijk diarree veroorzaakt door chemo- en/of radiotherapie kunnen voorkomen of verminderen. Beide onderzoeken geven wel aan dat de geïncludeerde onderzoeken veel verschillende soorten probiotica gebruiken, en dat er meer onderzoek nodig is voordat er exacte richtlijnen kunnen worden opgesteld omtrent het inzetten van probiotica ter voorkoming van chemoradiotherapie geïnduceerde diarree.
Referenties
1. Arbuckle RB, Huber SL, Zacker C. The consequences of diarrhea occurring during chemotherapy for colorectal cancer: a retrospective study. Oncologist 2000;5:250-9.
2. Takasuna K, Hagiwara T, Watanabe K, et al. Optimal antidiarrhea treatment for antitumor agent irinotecan hydrochloride (CPT-11)-induced delayed diarrhea. Cancer Chemother Pharmacol 2006;58:494-503.
3. Dranitsaris G, Maroun J, Shah A. Estimating the cost of illness in colorectal cancer patients who were hospitalized for severe chemotherapy-induced diarrhea. Can J Gastroenterol 2005;19:83-7.
4. Lawrie TA, Green JT, Beresford M, et al. Interventions to reduce acute and late adverse gastrointestinal effects of pelvic radiotherapy for primary pelvic cancers. Cochrane Database Syst Rev 2018;1:CD012529.
5. Wang YH, Yao N, Wei KK, et al. The efficacy and safety of probiotics for prevention of chemoradiotherapy-induced diarrhea in people with abdominal and pelvic cancer: a systematic review and meta-analysis. Eur J Clin Nutr 2016;70:1246-53.
6. Liu MM, Li ST, Shu Y, Zhan HQ. Probiotics for prevention of radiation-induced diarrhea: A meta-analysis of randomized controlled trials. PLoS One 2017;12:e0178870.
