Een groeiend aantal onderzoeken laat zien dat probiotica het risico op antibiotica geassocieerde diarree en andere nadelige effecten van antibiotica, zoals verhoogd risico op allergieën of obesitas, kunnen verlagen, mits op de juiste manier ingezet. Hieronder leest u waar u op moet letten en hoe probiotica het beste ingezet kan worden.
Wetenschappelijk onderzochte probiotica
Er zijn veel verschillende probiotische bacteriën en iedere bacterie heeft andere eigenschappen. Elk probiotisch product bevat weer een andere combinatie van bacteriën, en daarmee verschilt ook de effectiviteit van verschillende producten. Daarnaast wordt de effectiviteit van een product ook bepaald door hoe goed de bacteriën overleven in het maagdarmkanaal; hoe meer bacteriën levend in de darmen aankomen, hoe beter.
Kies altijd voor een probioticum waarvan wetenschappelijk bewezen is dat dit het risico op antibiotica geassocieerde diarree (AAD) verlaagt. In 2018 verscheen in het wetenschappelijke tijdschrift BMC Gastroenterology de ‘Nationale gids van klinisch bewezen probiotica bij antibioticagebruik’(1). Deze gids is samengesteld door onderzoekers van TNO en biedt een overzicht van in Nederland verkrijgbare probiotica waarvan de effectiviteit bij AAD wetenschappelijk bewezen is.
Dosering mogelijk van invloed bij AAD
Probiotische producten verschillen niet alleen van elkaar wat betreft samenstelling, maar ook qua hoeveelheid bacteriën per dosering. Een review uit 2016 (2) keek naar het effect van verschillende doseringen probiotica. Hieruit bleek dat de hoeveelheid bacteriën in een dosering van invloed lijkt te zijn op de effectiviteit van het probioticum bij de preventie van AAD.
Kolonievormende eenheden
De hoeveelheid bacteriën in een dosis wordt uitgedrukt in kolonievormende eenheden (kve); in het Engels colony forming units (cfu) genoemd.
Volgens de Nationale Gids(1) is het effect van probiotica bij AAD significant vanaf een dosering van 5x109 kve. Hoeveel kve per dosering een probioticum bevat, is terug te vinden op de verpakking.
Gelijk starten met probiotica bij antibioticakuur
Het moment waarop gestart wordt met probiotica lijkt van invloed te zijn op de mate waarin AAD verminderd of voorkomen kan worden. Hoewel hier nog nauwelijks gericht onderzoek naar gedaan is, laat een onderzoek met een model van de dikke darm zien dat het tegelijk toedienen van antibiotica en probiotica effectiever is dan het starten van probiotica na afloop van de antibioticakuur(3).
Daarnaast hebben Amerikaanse onderzoekers gekeken of het moment waarop met probiotica begonnen wordt tijdens een antibioticakuur van invloed is op het voorkomen van Clostridium difficile-infecties (CDI)(4). CDI kan ontstaan als gevolg van antibioticagebruik en een oorzaak zijn van AAD. Uit het onderzoek kwam naar voren dat hoe sneller na het starten van de antibioticakuur begonnen wordt met probiotica, des te groter de kans is dat CDI voorkomen wordt. Volgens de auteurs van de Nationale Gids(1) is het aannemelijk dat dit ook geldt voor probiotica ter voorkoming van AAD. Daarnaast bevelen zij aan om probiotica tot 1 à 2 weken na de kuur in te blijven nemen.
Probiotica niet tegelijk innemen met antibiotica
Het doel van antibiotica is om ziekmakende bacteriën te doden en zo ziekte te genezen. Helaas maken met name breedspectrum antibiotica geen onderscheid tussen goede en slechte bacteriën. Vandaar dat het risico op AAD bij breedspectrum antibiotica groter is. Probiotica bestaan uit goede, (meestal lichaamseigen) bacteriën. Wanneer probiotica tegelijk met een antibioticum ingenomen worden, zullen de probiotische bacteriën ook gedood worden door het antibioticum. Om te voorkomen dat dit gebeurt, is het raadzaam om probiotica 2 tot 3 uur vóór of ná het innemen van het antibioticum te gebruiken. Het antibioticum dient altijd volgens het voorschrift van de arts ingenomen te worden.
Aanbevelingen voor het inzetten van probiotica bij antibioticagebruik
-
Kies een probioticum dat wetenschappelijk onderzocht is op effectiviteit ter voorkoming van AAD.
-
Het probioticum moet minimaal 5x109 kve per dosering bevatten.
-
Start het probioticum tegelijk met de antibioticakuur. Of anders zo snel mogelijk. Ga na afronding van de antibioticakuur nog 1 à 2 weken door met inname van de probiotica.
-
Neem antibiotica en probiotica niet tegelijk in. Neem de antibiotica in volgens de voorschriften van de arts, en gebruik het probioticum 2-3 uur vóór of ná inname van de antibiotica.
Eerdere artikelen in NGNG over de Nationale Gids:
Nationale Gids probiotica bij antibiotica
FAQ Nationale Gids probiotica bij antibioticagebruik
Referenties
1) Agamennone, V., Krul, C. A., Rijkers, G., & Kort, R. (2018). A practical guide for probiotics applied to the case of antibiotic-associated diarrhea in The Netherlands. BMC gastroenterology, 18(1), 103.
2) Ouwehand, A. C. (2017). A review of dose-responses of probiotics in human studies. Beneficial microbes, 8(2), 143-151.
3) Rehman, A., Heinsen, F. A., Koenen, M. E., Venema, K., Knecht, H., Hellmig, S., ... & Ott, S. J. (2012). Effects of probiotics and antibiotics on the intestinal homeostasis in a computer controlled model of the large intestine. BMC microbiology, 12(1), 47.
4) Shen, N. T., Maw, A., Tmanova, L. L., Pino, A., Ancy, K., Crawford, C. V., ... & Evans, A. T. (2017). Timely use of probiotics in hospitalized adults prevents Clostridium difficile infection: a systematic review with meta-regression analysis. Gastroenterology, 152(8), 1889-1900.
